ΣΤΑΦΙΔΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Η σταφίδα είναι ο αποξηραμένος καρπός (ρώγα) ορισμένων ποικιλιών αμπελιού. Η κορινθιακή σταφίδα καλλιεργείται στον ελλαδικό χώρο από τους ομηρικούς χρόνους ενώ γραπτές αναφορές για το εμπόριό της υπάρχουν από τον 12ο αιώνα μ.Χ.. Tον 19ο αιώνα, στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, οι μεγάλοι αμπελώνες της Πελοποννήσου θα υποστούν σημαντικές καταστροφές από τους Τούρκους, κυρίως από τις πυρκαγιές του Ιμπραήμ. Η ανάκαμψη θα έλθει, στα τέλη του 19ου αιώνα (1860-1890), όταν οι εξαγωγές σταφίδας αποτελούσαν το 75% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, γεγονός που συνέβαλε στην ανασυγκρότηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, στη δημιουργία των πρώτων βιομηχανικών πυρήνων και στον αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας. 
Θεωρείται παγκοσμίως μοναδικό προϊόν, δεδομένου ότι στην Ελλάδα παράγεται ποσότητα μεγαλύτερη του 80%. Σταφιδοαμπελώνες αναπτύχθηκαν στην Κυπαρισσία, στα Φιλιατρά, στους Γαργαλιάνους, στην Πυλία, στη Μεσσήνη και σε περιοχές της Άνω και Κάτω Μεσσηνίας.
Στο πλαίσιο της παραδοσιακής καλλιέργειας, πραγματοποιούνται οι εργασίες πριν το φύτεμα, οι οποίες περιλαμβάνουν την προετοιμασία του χωραφιού, ώστε το χωράφι να είναι ομοιόμορφο και καθαρό από κάθε ζιζάνιο, τη διαλογή και συγκέντρωση βεργών, τις οποίες διαλέγουν από γερά και παραγωγικά κλήματα, τις δένουν σε μικρά δεμάτια (χεργιές) και τις σκεπάζουν με χώμα, φροντίζοντας να μην εξέχουν πολύ. Στα τέλη Μαρτίου έως τα μέσα Απριλίου τις βγάζουν από το χώμα και τις μεταφυτεύουν. Σημαδεύουν με πασσάλους, το σημείο φύτευσης κάθε βέργας και ανοίγονται λάκκοι, βάθους περίπου μισού μέτρου με απόσταση 0,80μ. - 1,00μ. Η διαδικασία του πολλαπλασιασμού, γινόταν, επίσης, με καταβολάδες με την παράχωση μίας γερής βέργας από το διπλανό κλίμα, και με εμβολιασμό ή κέντρωμα όταν το κλήμα δεν απέδιδε καρπούς.
Το αμπέλι όπως και η σταφίδα απαιτούν φροντίδα και αγάπη όλο το χρόνο. Οι εργασίες είναι πολλές και κοπιαστικές. Μια από τις πρώτες εργασίες του Φθινοπώρου είναι το ξελάκκωμα. Αρχίζει λίγο μετά τον τρύγο των αμπελιών (τέλη Σεπτεμβρίου με μέσα Οκτωβρίου) με τη χρήση αξίνας. Σκοπός της εργασίας είναι σκάβοντας βαθιά γύρω από τα κλήματα, είναι να κοπούν οι μικρές ρίζες, ώστε να δυναμώσουν οι υπόλοιπες και τα νερά της βροχής με τις κοπριές να μαζεύονται μέσα στους λάκκους. Μια άλλη εργασία είναι ο κάθαρος, το καθάρισμα των κλημάτων από ξερά κλαδιά και αδύναμες βέργες. Από το Γενάρη ξεκινά το κλάδεμα στις πεδινές περιοχές, ενώ στις πιο ορεινές, το κλάδεμα γίνεται στις αρχές Φεβρουαρίου. Πρόκειται για μια πολύ κουραστική εργασία. Ο αμπελουργός πρέπει να ξέρει ποια μάτια καρπίζουν και ποιες βέργες κάνουν για καταβολάδες, ώστε να μη κοπούν. Το σκάψιμο γίνεται αμέσως μετά το κλάδεμα και πριν ανοίξουν τα μάτια, από τα μέσα Φεβρουαρίου. Κατά το Μάρτη αρχίζει το ράντισμα με θειάφι και γαλαζόπετρα για να προληφθούν οι ασθένειες. Μια άλλη εργασία που εφαρμόζεται στην καλλιέργεια της σταφίδας είναι το φουρκάδιασμα ή υποστύλωση. Γίνεται Φλεβάρη-Μάρτη, αποκλειστικά στη σταφιδοκαλλιέργεια και χρησιμοποιούνται οι φουρκάδες / φούρκες. Την Άνοιξη γίνεται ο σκάλος ή σκάλισμα και το ξερίζωμα των χόρτων που πνίγουν τα κλήματα και μετά το χαράκι, δηλαδή το χάραγμα του κορμού του κλήματος για να βγει δάκρυ, ώστε να διατηρηθεί το σταφύλι και να γίνουν οι ρόγες χοντρές.
Πριν τον τρύγο γίνεται ο καθαρισμός του αλωνιού από χόρτα, η κάλυψη του αλωνιού με σβουνιά, κοπριά, ανακατεμένη με νερό και η στεγανοποίηση του χώρου.
Ο τρύγος της σταφίδας ξεκινά στα τέλη Ιουλίου - αρχές Αυγούστου. Το κόψιμο των σταφυλιών γίνεται με τη βοήθεια φαλτσιέτας ή σουγιά ώστε να τοποθετηθούν μέσα στα κοφίνια. Η φυσική διαδικασία της αποξήρανσης πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένους υπαίθριους χώρους που ονομάζονται αλώνια. Με το άπλωμα της σταφίδας στα αλώνια ξεκινά η διαδικασία του λιασίματος/ αφυδάτωσης. Έπειτα από οκτώ ημέρες η σταφίδα γυρίζεται από την άλλη όψη, για να επιτευχθεί ομοιόμορφη αφυδάτωση πριν το μακινάρισμα, την επεξεργασία απόρριψης περιττών σωμάτων με το εργαλείο μάκινα. Τέλος, το προϊόν αποθηκεύεται μέσα σε σάκους σε κατάλληλες αποθήκες που πληρούν τους κανόνες ασφάλειας και υγιεινής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Αϊβαλιωτάκης Ν. Ε., 1942, Ο κάμπος της Μεσσηνίας και αι ορειναί λεκάναι, Αθήναι.
  • Βελιώτη-Γεωργοπούλου Μ., 2012, ‘Καλλιεργώντας τη σταφίδα στη δυτική Πελοπόννησο. Στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έμποροι, κτηματίες, καλλιεργητές’, στο Μεσσηνία: Συμβολές στην Ιστορία και στον Πολιτισμό της, επιστημ. επιμέλεια: Α. Ν. Δουλαβέρας – Ι. Κ. Σπηλιοπούλου, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 597-652
  • Δουλαβέρας Α. Ν. – Ρέππας Χ. Κ., 2012, Λαογραφικά μουσεία της Μεσσηνίας, Θεσσαλονίκη: εκδοτικός οίκος Σταμούλης Αντώνιος
  • Κουτσούρας Κ. Σ., 2004α, ‘Η σταφιδοκαλλιέργεια’, Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, αρ. φυλ. 33, Ιούν. 2004, σελ. 2-15
  • Κουτσούρας Κ. Σ., 2004β ‘Η σταφιδοκαλλιέργεια’, Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, αρ. φυλ. 34, Δεκ. 2004, σελ. 2-17
  • Μηλίτση-Νίκα Α., 2004, Η Μέση Εκπαίδευση στη Μεσσηνία (1833-1910). Όψεις της μεσσηνιακής κοινωνίας μέσα από την εκπαίδευση, αρ. 5, Καλαμάτα: Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας.
  • Μπαλτάς Α. Α., 1984, ‘Η καλλιέργεια της σταφίδας άλλοτε και τώρα’, Η Πρόοδος, 8, Μάιος-Αυγ. 1984, σελ. 2
  • Χατζηιωάννου Μ.-Χ., 2007, ‘Από την κορινθιακή σταφίδα στις ελιές Καλαμών: προϊόντα της Μεσογείου με τοπική διάσταση’, στο Ουρανία Καραγιάννη (επιμ.), «Ο δε τόπος… ελαιοφόρος». Η παρουσία της ελιάς στην Πελοπόννησο, Αθήνα: Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς, σελ. 133-145
  • Ψαρράκη-Μπελεσιώτη Ν., 1978, Παραδοσιακές καλλιέργειες, Αιμιλία Γερουλάνου (επιμ.), Αθήνα: εκδόσεις Μουσείο Μπενάκη
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Γενικά
Συνταγή
Browse
(Προαιρετικό)